कोरियामा विकसित ‘खेलकूद कूटनीति’

काठमाडौँ, २० माघ : गएको बुधबार दक्षिण कोरियामा उत्तर कोरियाको झण्डा फहराएपछि त्यहाँ उपस्थित उत्तर र दक्षिण कोरियाका नागरिकका आँखा रसाए ।

हुनतः त्यो झण्डा फहराएसँगै यी दुई देशको आन्तरिक दुश्मनी मेटिएको होइन, तर पनि यतिखेर यी दुई देश आपसमा नजिकिएकाले दुवै देशका नागरिक आफ्नो करिब ६५ वर्ष पुरानो बिछोड सम्झिएर भावुक बनेका हुन् ।

यति लामो समयपछि पहिलो पटक यी दुई देश यतिखेर नजिकिएका छन् । उत्तर कोरियाका उच्च सरकारी अधिकारी मात्र नभएर सर्वसाधारण नागरिक पनि यतिखेर दक्षिण कोरिया पुगेका छन् । त्यस्तै चार वर्षपछि पहिलो पटक उत्तर कोरियाका महिला अधिकारीले दक्षिणको भ्रमण गर्ने अनुमति पाएसँगै त्यहाँ पुगेका छन् । उत्तरको सबैभन्दा लोकप्रिय गीतसंगीत समूह पनि दक्षिण कोरिया पुगेको छ भने दुवै देशका झण्डा साथसाथ फहराइएको छ ।

यतिमात्र होइन, आगामी शुक्रबार यी दुवै देशका अधिकारी र खेलाडीले संयुक्त मार्च गर्ने तयारीसमेत गरेका छन् । दुवै देशका खेलाडीले आगामी शीतकालीन खेलको एउटा श्पर्धामा एकै समूहबाट खेल्ने भएका छन् । लाग्छ यी दुई कोरियाको साढे छ दशक पुरानो दुश्मनीपछिको एक अति रोमाञ्चक तथा भावनात्मक क्षण हुनेछ । त्यसो त यसरी एकै समूहबाट खेल्ने यो प्रयासलाई दक्षिण कोरियाभित्रैका पुरातनपन्थीले विरोध गरेका छन् । जापानले पनि उत्तरसँग दक्षिणको अस्वाभाविक र बढी झुकाव भनेर टिप्पणी पनि गरेको छ ।

तर यस क्षणलाई बढो रोमाञ्चकरुपमा नियाल्दै दुई देशका नागरिकले भने आफ्नो पुरानो बिछोडको स्मरण गरिरहेका छन् । सन् १९५३ मा कोरिया टुक्रिएर दुई कोरिया बन्न पुगेको र त्यसपछि जो जहाँ छन् त्यहीँ बस्नुपर्ने भएकाले एकै परिवारका सदस्य पनि दुई देशका नागरिक मात्र नभएर ‘शत्रु’ का रुपमा बाँच्नु परिरहेको पीडालाई बुधबार फहराएको झण्डाले कम गर्नसके हुन्थ्यो भनेर उनीहरुले कामना गरिरहेका छन् ।

यतिखेर दक्षिण कोरियामा शीतकालीन ओलम्पिक खेलको व्यापक तयारी भइरहेको छ । आगामी शुक्रबारदेखि यो खेल शुरु हँुदैछ । यस खेलका लागि अरु देशका प्रतिनिधि र खेलाडीसँगै यतिखेर दक्षिण कोरियाको राजधानी सोलमा पाहुनाको ठूलो भिड लागेको छ । त्यस भिडमा सबैभन्दा चासोपूर्ण रुपमा खोजिएका खेलाडी र अधिकारी भनेका उत्तर कोरियाका हुन् । उनीहरुलाई अरुले भन्दा बढी पश्चिमा र दक्षिण कोरियाली पत्रकारले बढी खोजिरहेका छन् । उत्तर दक्षिण कोरियाका खेलाडी र अधिकारीका क्रियाकलापलाई पत्रकारले बढी ख्याल गरिरहेका छन् । ती पत्रकार र विश्वले नै दक्षिण कोरियाद्वारा आयोजित यो ओलम्पिक खेलमा उत्तर कोरियाले सहभागिता जनाउने जानकारी दिएदेखि नै पछ्याउन शुरु गरेका हुन् । यसरी यो खेलकूदका माध्यमबाट पछिल्लो समयमा दुई कोरियाबीचको कूटनीति विकास भएको छ । यसलाई पश्चिमा जगत्का विश्लेषक र सञ्चारले कोरियामा बढ्दो खेलकूद कूटनीतिका रुपमा पनि विश्लेषण गर्ने गरेका छन् ।

नयाँ वर्ष सन् २०१८ को शुभकामनास्वरुप देशवासीका नाममा उत्तर कोरियाली नेता किम जोङ उनले गरेको सम्बोधनबाट उत्तर र दक्षिण कोरियामा यतिखेर नाटकीय परिवर्तन आएको हो भने यसले संसारमा नै सकारात्मक तरंग ल्याइदिएको छ । र उत्पन्न यस तरंगका कारण कोरियाली प्रायद्वीप हुँदै विश्वसम्म नै शान्तिको आशाको सञ्चार पनि भएको छ । शुरुमा उक्त खेलकूदमा उत्तर कोरियाको सहभागिता नहुने हो कि भनी दुविधामा रहेको दक्षिण कोरिया पनि उत्तरको सहभागिताको सुनिश्चिततासँगै भरमग्दूर तयारीमा लागेको हो । उसले कुनै पनि कसर बाँकी नराखी यो खेलकूदमा उत्तरलाई बढीभन्दा बढी सहभागी गराउने र उत्तरका अधिकारीलाई जतिसक्दो भव्य स्वागत गर्ने काममा लागेको देखिएको छ ।

बारम्बारको क्षेप्यास्त्र परीक्षण र अमेरिका र दक्षिण कोरियामाथि नै आक्रमणको धम्कीका कारण गएको वर्षभरि लगभग विश्व राजनीतिको केन्द्रमा रहेको र अमेरिका तथा विश्वकै टाउको दुखाइ बनेको उत्तर कोरियाली नेतामा अहिले देखापरेको यो नरमपनले शान्ति र सौहार्द रुप लेओस भन्ने मनोकांक्षा पनि यतिखेर विश्वका नागरिकमा देखिएको छ । त्यसैले पनि यस खेलकूदमा विश्वका नेताहरुले आफ्नो प्रतिनिधि र विशेषदूत पठाउने घोषणा गरेका छन् । यसको पहिलो घोषणा चिनियाँ राष्ट्रपति सि चिनफिङले शुक्रबार आफ्नो प्रतिनिधि दक्षिण कोरिया पठाउने भनेर गर्नुभएको छ । त्यस्तै अमेरिका, जापान र अरु देशबाट पनि यहाँ प्रतिनिधि जाने भएका छन् । खेलकूदमा सहभागिताभन्दा पनि ती देशका प्रतिनिधिले यहाँ विकसित खेलकूद कूटनीतिलाई बढी प्रवर्धन गर्नछन् ।

सन् १९५० जुन २० देखि १९५३ जूलाई सम्म पटकपटक भएका युद्धमा हजारौँ कोरियालीले ज्यान गुमाए र अन्ततः सन् १९५३ मा कोरिया विभाजन भयो । उत्तर र दक्षिणमा विभाजित यी देशको सिमानासँगै देशबासीका आफन्त पनि छुट्टिए । दुई देशबीच बेलाबखतमा यी आफन्तको मेलमिलाप भएको दृश्यले विश्वको कुनै पनि स्थानमा बसोबास गरिरहेका व्यक्तिको हृदय छुन्छ । बाबु–छोरा, दिदी–बहिनी, दाजुभाइजस्ता रगतको नाताका सदस्य पनि दुई देशका नागरिक र त्यो पनि शत्रुतापूर्ण रुपमा बाँच्नु परिरहेको छ ।

यही खेलकूदमा सहभागिताको सुनिश्चिततापछि पछिल्लो समयमा यी दुई देशबीचको सम्बन्धमा सुधार आएको छ । दक्षिण कोरियाका राष्ट्रपति मुन जाय इनले उत्तर कोरियाली नेताले उक्त खेलकूदमा सहभागी हुने भनी दिनुभएको स्वीकारोक्तिको तत्कालै स्वागत गर्नुभयो र तत्कालै मन्त्रिपरिषद्को बैठक डाकेर उच्चस्तरीय द्विपक्षीय वार्ताको तयारी थाल्न निर्देशन दिनुभयो । दक्षिण कोरियाले आयोजना गरी सहभागिताका लागि उत्तर कोरियालाई आमन्त्रण गरेको शीतकालीन ओलम्पिक खेलमा पनि उत्तर कोरियाले सहभागिता जनाउने खबर पठाएकोले खेलकूदको तयारी गर्न निर्देशन दिनुभएको थियो ।

दक्षिण कोरियाको राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भएपछि इनले दुई कोरियाको एकीकरणसम्मको आकांक्षा व्यक्त गर्नुभएको थियो । दुई कोरियाको विभाजनपश्चात् उहाँका पिता मुन योङ्ग–ह्युङ्ग उत्तर कोरियाबाट पलायन भई शरणार्थीको रुपमा दक्षिण कोरिया प्रवेश गर्नुभएको थियो । इन पनि आफ्ना पिताजीसँगसँगैै दक्षिण कोरिया आउनुभएको हो, यद्यपि उहाँको जन्म भने दक्षिणमा नै भएको हो ।

उहाँले बाल्यकालमा रमाएको भूमिमा पुगेर सद्भाव देखाउने र छिट्टै प्योङ्याङ भ्रमण गर्ने इच्छा व्यक्त गर्नुभएको थियो । यसमार्फत दुई कोरियाकै एकीकरणमा पनि आफूले सार्थक पहल थाल्ने उहाँको चाहना आजसम्म दुई कोरियाको उच्चस्तरीय वार्तासम्म पनि पुग्न सकेको छैन । यस्तो अपेक्षित सार्थक वार्ताको लागि यस खेलकूदले एक सशक्त कूटनीतिको भूमिका निर्वाह गर्नसक्ने पनि देखिएको छ ।

उत्तरको आणविक होडले आपसमा झन शत्रुता थपेको भए पनि एकीकरणको सपना पालेर बाँचिरहेका यी दुई देशका नागरिकले यतिखेरको प्रयासले सार्थकता पाउन सकोस् भन्ने कामना गरिरहेका छन् । दुई देशका बीचमा पलाएको यो पछिल्लो झिनो आशाले सद्भावको विकास गर्दै दुई देशकै एकीकरणसम्म पु¥याउन सकोस भन्ने कामना दुई कोरियाली नागरिकमात्र नभएर विश्वका शान्तिप्रिय नागरिकले पनि गरेका छन् । यस कार्यका लागि यो खेलकूद कूटनीति सफल हुन सकोस् भन्ने चाहना उनीहरुको छ । (विभिन्न एजेन्सीको सहयोगमा)