२६ माघ २०७४
एजेन्सी, सन् ०१६ को अमेरिकी राष्ट्रपति चुनावमा रुसी हस्तक्षेपको घटना बाहिर आएपछि यस्तै आक्रमण हुन सक्ने भन्दै युरोपेली अधिकारी सतर्क भएका छन् । तर, यस प्रकारको सम्भावित घटनाप्रति युरोपेलीको मात्र ध्यान गएको छैन, चिनियाँ नेताहरू पनि रुसको उक्त कदमबाट सिक्न सकिने पक्षबारे विचार गरिरहेका छन् ।
चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङका लागि आन्तरिक स्थायित्व बनाइराख्नु प्रमुख प्राथमिकतामा पर्छ । वार्षिक बजेटका लागि आन्तरिक सुरक्षामा चीनले छुट्याएको बजेटबाट पनि यो कुरा प्रस्ट हुन्छ । यसका लागि चीनले सय अर्ब अमेरिकी डलरभन्दा बढी बजेट छुट्याएको छ । अध्ययन तथा विकासलगायत क्षेत्रमा नदेखिएका अन्य खर्च जोड्ने हो भने वास्तविक खर्च योभन्दा बढी हुन आउँछ ।
उदाहरणका लागि चीनले आर्टिफिसियल इन्टिलिजेन्स (एआई) र बिग डाटाको प्रयोगबाट सामाजिक सञ्जालदेखि क्रेडिट–कार्डबाट हुने खर्चसम्मको निगरानी कसरी गर्न सकिन्छ भन्ने खोज गरिरहेको छ । सम्भावित खतरा हुनुअगावै ऊ नयाँ कदम चाल्न चाहन्छ । चीन सामाजिक सञ्जालमा प्रत्यक्ष जोड दिन मात्र नभएर विश्वभर हुने सूचनाको प्रवाहलाई पनि नियन्त्रण गर्न चाहन्छ ।
ऊ टेक्नोलोजी कम्पनी र साइबर सुरक्षा अनुसन्धानका लागि कडा नयाँ नियम ल्याउँदै छ । रुसले फेसबुक र ट्विटर नियन्त्रण गरेको सन्दर्भमा चीनका सामाजिक सञ्जाललाई कडा नियन्त्रणमा राख्नुपर्ने अवश्यकता राष्ट्रपति पिङले ठानेका छन् । चिनियाँ सरकारले बिच्याट, वेइबो र टेन्सेन्टजस्ता सामाजिक सञ्जाल कम्पनीहरूको सञ्चालक समीतिमा सरकारको प्रतिनिधिका लागि सिट उपलब्ध गराउन आग्रह गरेको छ । उनीहरूका प्रयोगकर्ताको व्यक्तिगत डाटामा एक्सेस गर्न पनि सरकारले माग गरेको छ ।
चिनियाँ साइबर जासुसहरूले रुसको सफलताबारे अध्ययन गरिरहेका छन् । प्रस्ट रूपमा भन्नुपर्दा चिनियाँ ह्याकरमा प्राविधिक ज्ञानको कुनै कमी छैन । उनीहरूले अमेरिकी राष्ट्रपति निर्वाचन अभियान, तिब्बती आन्दोलनलाई तुहाउने काम मात्र होइन, बिगुर कार्यकर्ताविरुद्ध साइबर आक्रमणसमेत गरे । चीनबारे अध्ययन गर्ने बुद्धिजीवी तथा विश्वविद्यालयलाई निसाना बनाए । चिनियाँ नेताको सम्पत्तिबारे लज्जास्पद समाचार छापिएपछि ह्याकरले पश्चिमी समाचार संस्थामा ह्याक गरे । तर, चीनले रुसको सुसज्जित अनलाइन आर्मीबाट सिक्नुपर्ने कुरा बाँकी नै छ ।
यसैगरी, पिपुल्स लिबराइजेसन आर्मी (पिएलए) ले रुसको सफलतबाट सिको गर्दै कसरी आफ्नो साइबर युद्ध रणनीति बनाउने भन्नेबारे ध्यान केन्द्रित गरेको छ । राजनीतिक युद्धबारे चिनियाँ रणनीति भनेको युद्ध सुरु गर्नुअघि मिडियालाई निसाना बनाउनु हो । सरकारद्वार सञ्चालित रुसी मिडिया आरटी र स्पुतनिकको प्रयोग गरेर कपोकल्पित र भ्रामक समाचार छापिने गरेका छन् ।
अर्कोतर्फ, चीनको साइबर क्षमतामा वृद्धि गर्नुका साथै सी जिनपिङले आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक र मिडियामार्फत चीनको ‘सफ्ट पावर’ विकास गरिरहेका छन् । तर, उनले अहिलेसम्म चीनका भूमिगत शक्तिसँग मिलेर ०१६ मा अमेरिकी राष्ट्रपति चुनावमा भएजस्तो कुनै आक्रमण गरेका छैनन् । तर, यस्तो कदमतर्फ उनी अग्रसर भएको कुरा भने प्रस्ट देखिन्छ । हालै मात्र चीनले अस्ट्रेलियामा आफ्नो प्रभाव व्यापक बनाउन चलाएको कदमबारे चर्चा बाहिर आएको छ ।
शैक्षिक संस्थाका आधिकारिक क्याम्पसका विद्यार्थी, बिजनेस संगठनहरूको प्रयोग गरी चीनले स्वार्थ लादिरहेको छ । त्यसैगरी कूटनीतिज्ञमार्फत चिनियाँ भाषामा चल्ने लोकल मिडियाको संरक्षणका लागि लबिङ गरिरहेको छ । परिणामस्वरूप, चिनियाँ अर्बपतिसँग साठगाँठ गरेको आरोप लागेपछि गतवर्ष एक अस्ट्रेलियाली सिनेटर राजीनामा दिन बाध्य भए ।
चीनले विदेशमा न्यु मिडिया र प्रसारणमा सात अर्ब अमेरिकी डलर खर्च गर्दै आएको छ । उसको आधिकारिक समाचार एजेन्सी सिन्ह्वाको मात्रै विश्वभर एक सय ७० भन्दा बढी शाखा छन् भने आठ भाषामा सञ्चालित छ । चाइना सेन्ट्रल टेलिभिजन (सिसिटिभी) का ७० भन्दा बढी विदेशी शाखा छन् भने ६ भाषामा विश्वका एक सय ७१ देशमा प्रसारित हुन्छ । चाइना रेडियो इन्टरनेसनल बिबिसीपछि विश्वको दोस्रो ठूलो रेडियो प्रसारण संस्था हो । यो विश्वभर ९० रेडियो स्टेसनमार्फत ६४ भाषामा प्रसारित हुन्छ ।
चीनले विश्वमा आफ्नो मिडियाको उपस्थितिलाई थप बलियो बनाउँदै लगेको छ । केही अनुमानअनुसार चीनले विदेशमा न्यु मिडिया र प्रसारणमा लगभग सात अर्ब अमेरिकी डलर खर्च गर्दै आएको छ । चीनको आधिकारिक समाचार एजेन्सी सिन्वाको मात्रै विश्वभर एक सय ७० भन्दा बढी शाखा छन् भने आठवटा भाषामा सञ्चालित छ । चाइना सेन्ट्रल टेलिभिजन (सिसिटिभी) का ७० भन्दा बढी विदेशी शाखा छन् भने ६ वटा भाषामा विश्वका एक सय ७१ देशमा प्रसारित हुन्छ ।
चाइना रेडियो इन्टरनेसनल बिबिसीपछि विश्वको दोस्रो सबैभन्दा ठूलो रेडियो प्रसारण संस्था हो । यो विश्वभर ९० रेडियो स्टेसनमार्फत ६४ भाषामा प्रसारित हुन्छ भने विश्वभर ३२ वटा शाखा छन् । यद्यपि यीमध्ये कुनै पनि संस्था अन्तर्राष्ट्रिय समाचार स्रोतका लागि हो भन्ने प्रस्ट भएको छैन । तर, पनि मध्यपूर्व र अफ्रिकाजस्ता क्षेत्रमा भने महत्वपूर्ण समाचार स्रोतको रूपमा यिनले काम गरेका छन् । यी क्षेत्रमा उनीहरूले चीनको दृष्टिकोण बेचिरहेका छन् ।
यही समय चीनले अस्ट्रेलियाली, अमेरिकी र युरोपेली समाचारपत्रका विज्ञापन लिइरहेको छ । यसले विवादास्पद मुद्दामा आधिकारिक समाचार सामग्री प्रकाशन र प्रसारण गर्ने बाटो खोलेको छ । चिनियाँ राष्ट्रपतिले चलचित्र र अन्य आममनोरञ्जनका क्षेत्रमा लगानी गर्ने अनुमति दिएका छन् । यसरी उनी विश्वमा चिनियाँ संस्कृतिको प्रभाव बढाउन चाहन्छन् । चिनियाँ कम्पनीहरूले हलिउडमा ठूलो रकम भित्र्याउन सहयोगी भूमिका खेलिरहेका छन् ।
चीनको ड्यानियल वान्डा समूहले मात्रै अमेरिका, युरोप र अस्ट्रेलियामा गरी करिब १० अर्ब अमेरिकी डलर लगानी गरेको छ । यसैगरी, अलिबाबा, टेन्सेन्ट र हनी क्यापिटलजस्ता अन्य ठूला चिनियाँ इन्टरनेट तथा वित्तीय लगानीकर्ता तथा सरकारी स्वामित्वको चाइना फिल्म ग्रुपले अमेरिकी फिल्म क्षेत्रमा दसौँ अर्ब अेमेरिकी डलर लगानी गरेका छन् ।
यस्ता आर्थिक कदममार्फत चीन सरकारले विश्वमा नयाँ नियन्त्रण बनाउन सफल भएको छ । हलिउडले पनि चीनको घरेलु बजारलाई प्राथमिकतामा राख्ने गरेको छ । स्त्रिप्ट, कास्टिङजस्ता फिल्मका विभिन्न चरणका क्रममा चीन कतै–कतै अटाउने गर्छ । सन् ०१७ मा चीनको बक्सअफिसले आठ अर्ब ६० करोड अमेरिकी डलर भित्र्यायो, जुन उत्तर अमेरिकापछि दोस्रो स्थानमा पर्छ ।
तर, अझै पनि चीनले ३८ देशका विदेशी फिल्मलाई मात्र चीन भित्रिन अनुपति प्रदान गर्छ । अर्कोतर्फ, अमेरिकी फिल्म उद्योगबाहेक हालै एप्पल र गुगलले चलाएको कदमले पनि चिनियाँ एजेन्डा स्थापित गर्न मद्दत गरेको छ । एप्पलले हालै चिनियाँ युजरको डाटा स्टोरेज एउटा चिनियाँ पार्टनरलाई दिने निर्णय गरिसकेको छ । अर्कोतर्फ गुगलले चीनमा नयाँ आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स सेन्टर बनाउने घोषणा गरेको छ ।
नामुद अमेरिकी प्रविधि संस्थाहरूले उनीहरूको साझेदारको फाइदाका लागि मात्र काम गरेका छैनन्, त्यसको जस चिनियाँ राष्ट्रपतिलाई पनि गइरहेको छ । अमेरिकी संस्थाको यस्ता कदमले चीनलाई उसको साइबर टेक्नोलोजीलाई विस्तार गर्न र सम्भावित अमेरिकी कदममा पहुँच बढाउन सहयोग पुग्ने देखिन्छ ।
यस परिदृश्यबाट निश्चय नै प्रश्न जन्मिएको छ, यदि रुसले अमेरिकासँग कुनै पनि आपसी बिजनेस सम्बन्ध नबनाई अमेरिकी राष्ट्रपति चुनावलाई प्रभावित गर्न सक्छ भने आउँदा दिनमा चीनले कस्ता कदम चाल्न सक्छ ? हलिउड अधिकारीले चीनको लगानी केबल आर्थिक फाइदाका लागि मात्र हो भन्ने बुझेका हुन् भने यो अमेरिकाका लागि अत्यन्तै महँगो र खतरनाक साबित हुनेछ ।
(केन्ट ह्यारिङटन वरिष्ठ पूर्वसिआइए विश्लेषक तथा पब्लिक अफेयर्सका निर्देशक हुन् । यिनले एसियाका लागि ‘इन्ट एसिया एन्ड चिफ अफ स्टेसन’ कार्यालयमा नेसनल इन्टेलिजेन्स अफिसरको रूपमा सेवा गरेका छन्)
स्रोत : प्रोजेक्ट सिन्डिकेट
